داروهای‏ ‏پیشگیری‏ ‏از‏ ‏بارداری‏ ‏و‏ ‏روش‏ ‏استفاده‏ ‏از‏ ‏انها‏ ‏و‏ ‏پیشگیری‏ ‏در‏ ‏زمان‏ ‏شیردهی

روش اورژانسی، روشی است که اگر زوجی احتمال بارداری ناخواسته پس از تماس جنسی را بدهد (مثلا در اثر پارگی کاندوم یا استفاده نکردن از روش‌های مطمئن پیشگیری) می‌تواند تا 5 روز پس از تماس جنسی نیز از آن استفاده نماید. البته این روش جزو روش‌های موثر پیشگیری از بارداری نیست ولی به هر حال، قابل استفاده است.
  

این روش نباید مورد استفاده دایم قرار بگیرد و فقط در موارد خاصی باید استفاده شود: تماس جنسی محافظت‌نشده، استفاده نکردن از روش‌های موثر پیشگیری از بارداری، پارگی و خارج شدن کاندوم، فراموشی در مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری و... که البته باید در بروز هر کدام از موارد فوق با پزشک یا ماما مشورت شود.   

حداکثر دفعات مجاز استفاده از این روش در سیر سیکل قاعدگی نیز یک بار است و باید در حداقل دفعات ممکن در طول دوران باروری هر زن استفاده شود.
مجاز بودن مصرف یک‌بار از این روش در هر دوره قاعدگی دلیلی بر تایید مصرف آن در هر دوره قاعدگی به عنوان روش پیشگیری از بارداری نیست. 

قرص های «ال . دی » و «اچ . دی »

یکی از روشهای مطمئن در پیشگیری از بارداری، مصرف قرص‌های خوراکی ترکیبی است، که به دو شکل ال .دی، و اچ.دی در بسته های ۲۱  عددی در دسترس عموم می باشد. مقدار هورمونهای استروژن و پر وژسترون قرص های اچ .دی بیشتر از قرص های ال .دی است به همین دلیل امروزه مصرف آن توصیه نمی شود .

مزایا

•  کاهش میزان بیماریهای التهابی لگن
•  کاهش میزان کیست خوش خیم و سرطان تخمدان
•  کاهش میزان غدد خوش خیم پستان
•  کاهش میزان خونریزی قاعدگی و در نتیجه جلوگیری از کم‌خونی و رفع قاعدگی دردناک
•  پیشگیری از حاملگی خارج از رحم

طریقه مصرف

هر بسته حاوی ۲۱ قرص می باشد. اولین قرص را از روز پنجم قاعدگی آغاز نمایید. در صورت اتمام خونریزی و یا ادامه خونریزی، در هر دو حال روزانه یک قرص مصرف کنید، تا بسته قرص تمام شود.  بهتر است قرص را پس از شام و پیش از خواب میل نمایید تا عوارض گوارشی ایجاد نکند.  پس از اتمام بسته قرص، هفت روز کامل قرص نخورید و در روز هشتم بسته بعدی را بدون توجه به روز شروع قاعدگی آغاز نمایید. چنانچه تا هفت روز قاعدگی رخ نداد،  به مرکز بهداشتی – درمانی یا پزشک مراجعه کنید.

در صورت فراموش کردن مصرف قرص

•  چنانچه یک شب مصرف قرص را فراموش کردید،  تا نوبت مصرف قرص بعدی به محض یاد آوردن، یک قرص میل کنید.
•  چنانچه دو شب پشت سر هم مصرف قرص را فراموش کردید، در دو شب بعدی، هر شب به جای یک قرص دو قرص میل کنید و تا آخر بسته مجدداً هر شب یک قرص مصرف نمایید و علاوه بر آن، همزمان از روش پیشگیری دیگری مثل کاندوم استفاده کنید .
• چنانچه سه شب یا بیشتر مصرف قرص را فراموش کردید، از مصرف بقیه قرص ها خودداری نموده، تا شروع قاعدگی از روش دیگری استفاده کنید. سپس از روز پنجم قاعدگی بسته جدید را آغاز کنید.

 نکات مهم :

• اثر قرص پیشگیری از بارداری یک هفته پس از شروع اولین بسته قرص ظاهر می شود.  در صورت انجام نزدیکی در این فاصله، باید علاوه بر مصرف قرص از روش دیگری، مثل کاندوم، استفاده کرد.
•  قرص ها را بصورت نا پیوسته، مثلاً یکماه در میان یا دو ماه در میان مصرف نکنید .

 در موارد زیر همزمان با مصرف قرص احتمال حاملگی وجود دارد :

• ابتلا به اسهال و استفراغ شدید.
•  مصرف داروهای ضد سل و یا ضد تشنج.
•  مصرف آنتی بیوتیکهایی،‌مثل آمپی سیلین و تتراساسکلین.

در هر یک از موارد فوق همزمان با مصرف قرص باید از یک روش پیشگیری دیگر، مثل کاندوم، استفاده کرد .

قرص های پیشگیری از بارداری برای چه افرادی مناسب تر است ؟

•  خانم هایی که خواهان یک روش مطمئن قابل برگشت پیشگیری از بارداری هستند .
•  خانم هایی که قاعدگی منظم و دردناک دارند .
•  خانم هایی که در سال های اول ازدواج به سر می برند .

  موارد منع مصرف

* حاملگی یا احتمال آن

* سرطان پستان

* خونریزی های نا شناخته رحمی

* بیماریهای قلبی – عروقی

* اختلالات خونی

* افزایش چربیهای خون

* بیماری های کبدی و کیسه صفرا

* فشار خون

* سردرد های میگرنی

* بیماریهای قند

* صرع

* افسردگی شدید

* خانم های سیگاری چاق بالای۳۵ سال سن که بیش از پنج نخ سیگار در روز مصرف می کنند، بهتر است از روش دیگری استفاده کنند .

نکات مهم در مصرف قرص :

• وجود لکه بینی همزمان با مصرف مرتب قرص، به مدت ۲ تا ۳ ماه اهمیتی ندارد . در صورت تداوم بیشتر باید به پزشک مراجعه کرد .
• علائمی مانند تهوع، استفراغ و سردرد همراه با مصرف قرص به تدریج پس از ۲ تا ۳ ماه برطرف می شود . برای پیشگیری از این عارضه بهتر است قرصها را پس از شام و قبل ازخواب مصرف کرد . ( در صورت تداوم علائم تهوع و استفراغ می توان همراه با قرصهای پیشگیری، از قرصهای  ویتامین ( ب - B6 ) به مدت محدود استفاده کرد )
• در مدتی که قرص مصرف می شود، حجم خون قاعدگی به نسبت قبل از مصرف، کاهش می یابد که در صورت کم شدن بیش از حد و لکه بینی یک در میان و یا قطع کامل، باید به پزشک مراجعه کرد .
• برای مصرف قرص  LD محدودیت سنی وجود ندارد و می توان آن را تا سن ۴۵ سالگی و حتی بیشتر تحت نظارت و کنترل ادامه داد . لیکن در مواردی نظیر فشار خون کنترل نشده و مصرف سیگار و غیره توصیه می شود که مصرف قرص به سن کمتر از ۳۵ سال محدود گردد و در سنین بالاتر افراد باید پس از مشاوره از روشهای دیگری استفاده کنند .

قرص های تری فازیک (سه مرحله ای )

یکی از روشهای موثر و قابل برگشت پیشگیری از بارداری، مصرف قرص های خوراکی تری‌فازیک می باشد . این قرص ها به دلیل داشتن مقادیر متفاوتی هورمون دارای سه رنگ متفاوت می باشند و بایستی از نقطه شروع به طور مرتب مصرف گردند .

مزایا :

•  جلوگیری از حاملگی خارج از رحم
•  کاهش کیست خوش خیم تخمدان
•  کاهش میزان سرطان تخم دان
•  کاهش میزان غدد خوش خیم پستان
•  کاهش خونریزی قاعدگی
•  جلوگیری از کم خونی
•  رفع قاعدگی درد ناک
•  کاهش میزان بیماریهای التهابی لگن

طریقه مصرف:

بسته های قرص تری فازیک دارای ۲۱ عدد قرص می باشد. باید مصرف این قرص ها را تحت نظر ماما یا پزشک شروع نمود و از مصرف خود سرانهء آنها پرهیز نمود. اولین قرص را از اولین روز قاعدگی آغاز کنید و روزانه یک قرص تا ۲۱ روز میل نمایید . پس از پایان بسته قرص، هفت روز کامل قرص نخورید . در روز هشتم، بسته بعدی قرص را بدون توجه به روز شروع قاعدگی آغاز نمایید و چنانچه تا هفت روز خونریزی قاعدگی رخ نداد، به مرکز بهداشتی یا پزشک مراجعه نمایید .

در صورت فراموش کردن مصرف قرص :

•  چنانچه پیش از۱۲ ساعت از زمان همیشگی، خوردن قرص را به یاد آورید، بلافاصله یک قرص مصرف کنید .
•  چنانچه بعد از ‍۱۲ساعت به یاد آوردید که یک قرص یا بیشتر را فراموش کرده اید، مصرف بقیه قرص ها را ادامه داده و قرص های فراموش شده رامصرف نکنید . در عوض به منظور پیشگری از بارداری نا خواسته حتماً به طور همزمان با مصرف بقیه قرص ها از روش دیگری، مثل کاندوم، استفاده کنید .

نکات مهم :

• اثر این قرص ها در پیشگیری از حاملگی یک هفته پس از شروع اولین بسته قرص ظاهر می شود و چنانچه در این فاصله نزدیکی صورت گیرد، علاوه بر مصرف قرص از یک روش پیش گیری دیگر، مثل کاندوم، استفاده کنید
•  قرص ها را به صورت نا پیوسته – مثلاً، یک ماه در میان یا دو ماه در میان مصرف نکنید .

 توجه کنید که در موارد زیر احتمال حاملگی همزمان با مصرف قرص ها افزایش می یابد و بایستی از روش دیگری همزمان با مصرف قرص ها استفاده کرد :

• مصرف نا مرتب قرص ها
•  ابتلا به اسهال و استفراغ شدید
•  مصرف آنتی بیو تیک ها – مثل آمپی سلین، تتراسایکلین
•  مصرف داروهای ضد سل و ضد تشنج

قرص های تک هورمونی ( دوران شیر دهی )

یکی از روشهای مناسب جهت پیشگیری از بارداری در مادران شیرده قرص های لاینسترنول می باشد، که ترجیحاً بهتر است در شش ماه اول پس از زایمان مصرف شوند، به این شرط که شیر خوار به جز شیر مادر از هیچ نوع نوشیدنی یا غذای دیگری (حتی آب ) استفاده نکند . باید دانست که مصرف قرص شیردهی (لاینسترنول ) ترشح شیر را کاهش نمی دهد .

طریقه مصرف :

هر بسته قرص شیر دهی حاوی ۲۸ عدد قرص می باشد که شروع آن از 45 روز پس از زایمان یا نخستین روز قاعدگی است . چنانچه بیش از ۴۲  روز از زایمان گذشته، ولی قاعدگی شروع نشده باشد، باید از حامله نبودن مادر اطمینان حاصل کرد .

روزانه در ساعت معین (مثلاً، ساعت ۱۰ صبح ) یک قرص میل نمایید . پس از پایان یک بسته، بلافاصله در روز بعد مصرف اولین قرص از بسته جدید را آغاز کنید . در طول مدت مصرف قرص ها ممکن است قاعدگی قطع شده یا لکه بینی وجود داشته باشد، که بایستی بدون توجه به این حالت، قرص ها را همچنان در ساعتی معین میل نمود . در صورت شروع خونریزی قاعدگی نیز باید مصرف قرص ها را ادامه داد .

در صورت فراموش کردن مصرف قرص:

 چنانچه کمتر از سه ساعت از زمان همیشگی مصرف قرص گذشته باشد، در همان لحظه به خاطر آوردن، قرص فراموش شده را مصرف کرده و سپس قرص های بعدی را در همان زمان همیشگی میل نمایید .

 چنانچه بیش از سه ساعت از زمان همیشگی مصرف قرص گذشته باشد، در همان لحظه به خاطر آوردن، قرص فراموش شده را مصرف کرده و سپس قرص های بعدی را در همان زمان همیشگی میل نمایید . به علاوه، دو روز نزدیکی نداشته باشید و یا جهت اطمینان در این دو روز از کاندوم استفاده کنید .

نکات مهم:

در موارد زیر همزمان با مصرف قرص شیردهی احتمال حاملگی وجود دارد :

•  ابتلا به اسهال و استفراغ
•  مصرف آنتی بیوتیکها
•  مصرف داروهای ضد تشنج
•  مصرف مسکن ها

در هر یک از موارد فوق، هممزمان با مصرف قرص های شیردهی باید از یک روش پیشگیری دیگر، مثل کاندوم، استفاده کرد .

موارد منع مصرف قرص های دوران شیردهی :

• حاملگی
• بیماری شدید کبدی یا سابقه بیماری کبدی ( در صورتی که نتایج آزمایشات کبدی به وضعیت طبیعی برنگشته باشد . )
•  سرطان پستان و کلیه سرطانهای وابسته به هورمون
• خونریزی رحمی با علت ناشناخته
• سابقه حاملگی خارج از رحم