بررسی و شناخت
در هنگام بستری بیمار بررسی و شناخت باید بطور روزانه یا بیشتر در صورت نیاز انجام شود.
برای مثال سرفه های خشک ، تنگی نفس خفیف ،کاهش صداهای تنفسی ممکن است از علائم عفونت تنفسی باشند.
اما عفونت ممکن است در ابتدا توسط عکسبرداری از قفسه سینه مشاهده نشود.
فقدان نوتروفیل باعث به تاخیر افتادن پاسخ التهاب در برابر عفونت ریه شده و سبب تغییراتی در تصاویر عکسبرداری می شود.پلاکت ها به شدت پایین هستند لذا احتمال خونریزی زیاد است.
پرستار باید به نتایج تست های آزمایشی بیمار توجه دقیق داشته و آنها را کنترل نماید .
برگه های سیر بیماری به ویژه در شمارش WBC ، ANC ،هماتوکریت ، پلاکت ها و سطح کرانیتین بسیار اهمیت دارند.
آزمون های کبدی و سطح الکترولیت ها را می توان در روی برگه های سیر بیماری پیدا کرد.
نتایج کشت ها باید به سرعت گزارش شود تا داروهای ضد میکروبی به موقع شروع یا هماهنگ گردد.
تشخیص های پرستاری
بر اساس بررسی های به عمل آمده مهم ترین تشخیص ها در بیمار مبتلا به لوسمی حاد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
· خطر عفونت و خونریزی
· خطر اختلال در تمامیت پوست در ارتباط با اثرات سمی شیمی درمانی ، تغییر در تغذیه و اختلال در تحرک
· بروز اختلال در جریان تبادل گازی
· اختلال در غشائ مخاطی ، متعاقب شیمی درمانی یا استفاده طولانی مدت دارو های ضد میکروبی
· عدم تعادل در تغذیه در رابطه با افزایش متابولیسم ، بی اشتهایی ،التهاب مخاط، درد و تهوع
· درد و ناراحتی در ارتباط با التهاب مخاط ، ارتشاح لکوسیت ها در بافت های سیستمیک ، تب و عفونت
· افزایش درجه حرارت ناشی از لیز تومور Tumor lysis و یا عفونت
· خستگی و عدم تحمل فعالیت به علت کمخونی و یا عفونت
· اختلال در فعالیت های فیزیکی ناشی از کم خونی و جداسازی محافظتی بیمار
· خطر افزایش حجم مایعات
· ابتلا به اسهال به علت بروز تغییراتی در فلور معده ای-روده ای و برهنه شدن مخاطی
· خطر کمبود حجم مایعات بدن در رابطه با اسهال ، خونریزی ، عفونت و افزایش سرعت متابولیسم
· اختلال در مراقبت از خود
· اضطراب
· اختلال در تصویر ذهنی از جسم خویشتن
· اندوه در ارتباط با از دست دادن نقش ها
· احتمال تضعیف روحیه معنوی
· کمبود اطلاعات در رابطه با فرایند بیماری ، درمان ، تدابیر در رابطه با عوارض و مراقبت از خود
مشکلات جانبی/عوارض احتمالی
بر اساس اطلاعات بدست آمده عوارض احتمالی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
· عفونت
· خونریزی
· اختلال در عملکرد کلیه
· سندروم لیزتومور
· کمبود تغذیه ای التهاب مخاط
· افسردگی
برنامه ریزی و اهداف
اهداف عمده برای بیمار ممکن است شامل برنامه ریزی برای عدم بروز عوارض و درد برای ایجاد راحتی و حفاظت ، تغذیه ، مراقبت از خود ، تحمل به فعالیت ، توانایی در سازگاری با تشخیص و پیش آگهی ، تصویر ذهنی مثبت از خود ، درک فرایند بیماری و درمان آن و عدم وجود عوارض می باشد.
اقدامات پرستاری در پیشگیری یا درمان عفونت و خونریزی
· در صورت امکان از مصرف آسپیرین یا دارو های حاوی آسپیرین یا داروهای دیگر بازدارنده عمل پلاکت ها اختناب شود.
· از تزریق داروها عضلانی خودداری گردد.
· از کاتتر های ماندنی داخل عروقی (Indwelling)استفاده نشود.
· از کنترل درجه حرارت از طریق رکتال و استفاده از شیاف ها و تنقیه خودداری شود.
· در صورت وجود یبوست از نرم کننده های مدفوع و ملین های خوراکی استفاده شود.
· در صورت انجام تزریقات وریدی از کوچک ترین سوزن استفاده شود.
· بعد از پایان تزریق به مدت 5 دقیقه برای توقف خونریزی فشار مسقیم وارد شود.
· عدم استفاده از جرم گیری و براق کردن دندان ها ، عدم مصرف دهان شویه های تجارتی توصیه شود.
· فقط از مسواک های نرم برای مراقبت از دهان استفاده کنند.
· در صورت خونریزی لثه ها و در شمار پلاکت کمتر از 10000 از مسواک های نرم و بجه گانه استفاده می شود.
· لبها با نرم کننده های محلول در آب هر 2 ساعت در طول بیداری چرب شود.
· در صورت امکان از ساکشن بیمار باید پرهیز کرد و در موارد ضروری فقط ساکشن ملایم انجام داد.
· از سرفه شدید و فین کردن محکم اجتناب شود.
· فقط از ریش تراشهای برقی استفاده گردد.
· در صورت نیاز از نرده کنار تخت محافظت شده استفاده شود.
· در هنگام حرکت و راه بردن ، مراقب افتادن بیمار باشید.
کنترل خونریزی
· از فشار مستقیم استفاده کنید(با کیسه شن در صورت لزوم)
· هنگام بروز خونریزی از بینی، بیمار را در وضعیت نشسته نگه داشته کیسه یخ را پشت گردن و یا به طور مستقیم روی بینی اش قرار دهید.
· در صورت لزوم از فراورده های خونی مثل پلاکت ، پلاسمای یخ زده تازه ، و سلول های قرمز متراکم استفاده شود.
درمان و التهاب مخاط (موکوزیت)
ضایعات ممکن است به دلیل شیمی درمانی و مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک رخ دهد.رعایت بهداشت دهان جهت کاهش باکتری ها در دهان ،حفظ رطوبت و ایجاد راحتی ضرورت دارد . استفاده از مسواک های نرم تا زمان نوتروپنی و شمارش پایین پلاکت توصیه می شود. استفاده از گلیسیرین و آبلیمو و شستشو دهنده های تجاری به علت داشتن گلیسیرین و الکل که خشک کننده شدید بافت هاست توصیه نمی شود. شستشو با آب ساده و یا نمک (یا استفاده از نمک و بیکینیک سودا) ولی در تمیز و مرطوب نگه داشتن مخاط دهان موثر هستند.به دلیل خطر زیاد مخمرها و یا عفونت های قارچی در دهان ، داروهای دیگر مثل آب و کلوروهگزیدین و یا قرص های مکیدنی کلوتریمازول تجویز می شود.
محلول کلروهگزیدین ممکن است سبب تغییر رنگ دندانها شود . برای کاهش عوارض در اطراف رکتوم و پرینه بسیار مهم است که بعد از هر بار اجابت مزاج اطراف مقعد کاملا تمیز گردد. به خانم ها توصیه می شود که تمیز کردن پرینه را باید از قسمت جلو به عقب انجام دهند.حمام نشیمنگاهی روش خوبی برای تمیز کردن این منطقه می باشد . بعد از شستشو این منطقه باید کاملا خشک گردد.تا خطر پوسته پوسته شدن و خراشیدگی کاهش یابد
بهبود وضعیت تغذیه
فرایند بیماری میزان نیاز های متابولیک را بالا برده و سبب افزایش نیازهای تغذیه ای وی می شود، خصوصا وقتی عفونت نیز به مشکلات اضافه گردد. تغذیه بیمار به علت وجود درد و التهاب مخاط ها کاهش می یابد . رعایت بهداشت دهان قبل و بعد از غذا باعث بهبود وضعیت شده و مصرف غذا بیشتر می شود. در صورت استفاده از بی حس کننده های دهان قبل از خوردن غذا باید به بیمار هشدار داد که غذایش را آرامتر مصرف کند تا از گرفتن زبان و مخاط دهان جلوگیری شود .
از دارو های ضد تهوع بعد از تکمیل برنامه شیمی درمانی می توان تجویز نمود.مصرف غذا به دفعات مکرر و به مقدار کم ، از نظر شکل به صورت نرم و از نظر درجه حرارت ملایم را بیماران بهتر تحمل می کنند . اجتناب از مصرف سبزیجات و میوه های خام و یا میوه های که پوست آنها قابل برداشتن نیست پیشنهاد می گردد.
کاهش درد و ناراحتی
تب عود کننده د لوسمی حاد بسیار معمول می باشد ، گاهی همراه با لرز و حتی بسیار شدید بوده که سبب بروز درد های مفصلی و عضلانی می شود . برای کاهش تب استامینوفن داده می شود اما مصرف آن سبب افزایش تعریق می گردد. خنک کردن با آب خنک مفید است ، ولی استفاده از اب سرد یا کیسه یخموثر نیست زیرا حرارت از عروق خونی منقبض شده نمی تواند انتقال داده شود . پوشش بیمار باید کم شده و ماساژ آرام پشت و شانه ها باعث افزایش راحتی بیمار می گردد.
کاهش خستگی و بهبود وضعیت
یکی از مشکلات شایع بیمار ، خستگی است.بیماران مبتلا به لوسمی حاد لازم است جهت جلوگیری از بروز تغییرات ناشی از بی حرکتی ، فعالیت فیزیکی و ورزشی داشته باشند. این فعالیت ساده می تواند ظرفیت حیاتی ریه ها و جریان خون بیمار را بهبود بخشد . فیزیوتراپی نیز مفید می باشد .
حفظ تعادل مایعات و الکترولیت ها
دوره های تب ، خونریزی و جابجایی شدید مایعات سبب تغییراتی در وضعیت مایعات می شوند . اسهال ، استفراغ و مصرف طولانی مدت بعضی از دارو های ضد میکروبی سبب نقصان شدید الکترولیت ها می گردد. میزان جذب و دفع باید به دقت اندازه گیری و توزین روزانه انجام می شود . بیمار باید از نظر علائم دهیدراتاسیون و افزلیش مایعات تحت نظر باشد .
بهبود مراقبت از خود
به دلیل اهمیت رعایت بهداشت در این بیماران در صورتی که بیمار قادر به انجام مراقبت از خود در امور بهداشتی نباشد پرستار باید به این امر مبادرت کند.
درمان اضطراب و اندوه
تشخیص لوسمی حاد واقا ترس آور است. تامین حمایت روحی و تصمیم گیری در مورد آینده نامعلوم کار بسیار مشکلی است . پرستار باید با بررسی آگاه شود بیمار باید به چه حد از طلاعات در مورد بیماری ، درمان ،عوارض احتمالی و ... نیاز دارد.
ترخیص از بیمارستان می تواند اضطراب آور باشد.اگرچه اغلب بیماران از اینکه می توانند به منزل بروند بسیار خوشحال می شوند ، آنها در مواجهه با بعضی از عوارض احتمالی ، اعتماد بنفس خود را از دست داده اند .
ارتقا مراقبت در منزل
آموزش مراقبت از خود بیمار
بر اساس سطح علمی ، فرهنگی و میزان علاقه بیمار برنامه آموزشی تدوین می گردد. بکار گیری بعضی از ابزار ها و وسایل تزریقات وریدی را می توان به بیمار و خانواده ی وی آموزش داد .
اکثر بیماران در این مرحله مراقبت در منزل و تحت حمایت خانواده شان را انتخاب می کنند . هماهنگی خدمات مراقبت در منزل و آموزش بیماران می تواند اضطراب آنها در مورد تدابیر مراقبتی در منزل را کاهش دهد. در بیمار مبتلا به لوسمی حاد معمولا مرگ به دنبال عفونت یا خونریزی رخ می دهد . خانواده بیماران نیاز به آگاهی در مورد عوارض این بیماری را دارند.
ارزشیابی
1. علائمی دال بر وجود عفونت را نشان نمی دهد.
2. علائمی دال بر وجود خونریزی وجود ندارد .
3. مخاط دهان سالم می باشد .
4. به سطح مطلوبی از اصول تغذیه توجه می نماید.
5. درد و ناراحتی کمتری را گزارش می کند .
6. تعادل آب و الکترولیت ها را حفظ می کند .
7. در مراقبت از خود شرکت فعال دارد.
8. با اضطراب و اندوه خود سازگار می باشد.
9. از بروز عوارض اجتناب می کند .
1ـ شستن و خشککردن دستها قبل از تست ضروری است، زیرا هرگونه آلودگی انگشت میتواند باعث اشتباه دستگاه شود.
2ـ حتما باید تاریخ مصرف نوار را نگاه کنیم.
3ـ نباید انگشت را برای جمعشدن خون فشار داد، زیرا اینکار قندخون را تغییر میدهد. به جای آن باید انگشتان را یکی دو دقیقه آویزان نگه داشت تا خون به آرامی در آنها جمع شود.
4ـ برخلاف تصور نباید از وسط انگشت خون گرفت، بلکه سوزن را باید به کنارهها وارد کرد.
از نکات دیگری که در مورد چک قندخون در منزل اهمیت دارد این است که بیمار باید در ساعات و حالات مختلف قند را کنترل کند،
به عنوان مثال صبح ناشتا، قبل از ناهار، قبل از شام و دو ساعت بعد از هر یک از وعدههای غذایی و نیز قبل از خوابیدن و در ساعت سه بامداد میتواند قند را کنترل کند و به صورت چرخشی زمان چک قند در روزهای مختلف را تغییر دهد.
ترمیم زخمها در سه دستهی اصلی قرار میگیرد:
الف. ترمیم اولیه: در این نوع ترمیم زخم بهصورت اولیه بخیه میشود یا از گرفت پوستی یا فلپها برای بستن زخمها استفاده میگردد. ترمیم اولیه در مورد زخمهایی که عفونی نیستند و بستن آنها مشکلات عملکرد عضوی و ظاهری ایجاد نمیکند راهی مطلوب و سریع برای درمان زخمهاست. بسیاری از زخمهای حاد ناشی از تروما یا سوختگی قابل ترمیم اولیه هستند و برخی از زخمهای مزمن را نیز میتوان با ترمیم اولیه درمان کرد. مثلاً یک زخم ناشی از یک کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) را میتوان بعد از برداشتن بخیه کرد یا با گرفت یا فلپ پوشاند
ب. ترمیم ثانویه: در این ترمیم به زخم اجازه میدهیم که بهتدریج گرانوله و با بافت جوانهای پوشیده شود و سپس فرصت اپیتلیالیزه شدن و در نهایت ترمیم خودبهخودی به آن میدهیم. این ترمیم در مورد زخمهایی که امکان ترمیم اولیه در آنها وجود ندارد یا زخمهای مشکوک یا عفونی صورت میگیرد
انواع زخم ها :
زخم قرمز (Red wound)
این زخمها دارای رنگ قرمز تا ارغوانی روشن هستند،
سطح آنها پوشیده از بافت جوانهای تمیز است و حاوی عروق خونی زیاد، لکوسیتها و عمدتاً ماکروفاژها و فیبروبلاستها هستند
تصمیمگیری برای درمان زخمهای قرمز بستگی به روند ترمیم و اهداف درمانی پزشک و بیمار دارد.
معمولاً برای روند ترمیمی سریع و خوب فراهم کردن محیط مرطوب برای زخم کافی است. این محیط میتواند بهوسیلهی نرمال سالین یا رینگر لاکتات ایجاد شود.
یکی از راههای خوب درمانی استفاده از پانسمانهای مرطوب است. در این پانسمانها از چند لایه گاز خیس شده با محلول سالین یا رینگر لاکتات روی زخم (پس از شستوشو و تمیز کردن زخم) استفاده میشود.
روی این لایهها گاز خشک میگذاریم و سپس روی آن یک لایه گاز وازلین یا پوشش پلاستیکی تمیز میگذاریم و بانداژ میکنیم
روش دیگر خیس کردن مکرر زخم با سالین است که هم خاصیت شویندگی و تمیز نگه داشتن زخم و هم حفظ رطوبت محیط زخم را دارد.
استفاده از پانسمانهای آمادهی هیدروکولوئید یا هیدروژل که پانسمانهای هیدروفوب هستند، نیز بسیار مفید است.
این پانسمانها هر چند روز یک بار و گاهی روزانه تعویض میگردند تا زمانی که زخم کاملاً اپیتلیالیزه و ترمیم گردد.
معمولاً این پانسمانها اجازهی تبادل گاز و هوا را از درون زخم میدهند و نسبت به آب نفوذ ناپذیرند و بهعلت سطح نرم آنها برای زخمهای دردناک نیز مناسباند و همچنین از ورود تروما و آلودگی بهداخل زخم جلوگیری میکنند.
در زخمهای قرمز و بدون ترشح و همچنین در زخمهای سوختگی و محل دهندهی گرفت و زخمهای جراحی نیز این پانسمانها مناسباند
.در زخمهایی که روند ترمیم آنها کند است باید از روشهای فعالتر استفاده کرد، از جمله استفاده از فاکتورهای رشد، استفاده از پیوندهای پوستی یا اکسیژن پرفشار.
زخم زرد (Yellow wound)
در درمان این زخمها برخلاف نوع قرمز که هدف مرطوب نگه داشتن سطح زخم بود، هدف اصلی خشک کردن سطح زخم از ترشحات زرد، سبز یا عفونی است و پس از رسیدن به این هدف اجازهی گرانولاسیون طبیعی به زخم داده میشود تا بهتدریج به یک زخم قرمز تبدیل و سپس مانند یک زخم قرمز درمان شود.
یکی از راههای ساده برای خشک کردن ترشحات شستوشوی مکرر یا استفاده از پانسمانهای خیس به خشک است.
در این نوع پانسمان از یک لایه گاز خیس شده با رینگر لاکتات یا سالین روی زخم بهمدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه چند بار در روز استفاده میشود.
بهدنبال تبخیر آب از میان گاز پوشاننده، آب از درون زخم نیز بهدلایل نامعلومی تبخیر میشود. ضرورت دارد که گاز یکلایه و نازک باشد و با پوشش دیگری پوشانده نشود تا موثر باشد.
گذاشتن گازهای چندلایه و خیس اثر معکوس خواهد داشت.
میتوان از محلولهای آنتیسپتیک مثل پرمنگنات پتاسیم نیز استفاده کرد
. همچنین در زخمهای کمترشح از هیدروکولوئیدها و هیدروژلها نیز میتوان بهصورت پانسمان استفاده کرد. پمادهای حاوی مواد آنتیباکتری مانند سیلور نیز در مواردی که ترشح کم باشد میتواند مفید واقع گردد و پانسمانهای حاوی فشار منفی هم میتواند به جذب ترشحات کمک کند .
پانسمانهای آلژینات و همچنین پانسمانهای حاوی ذغال فعال برای زخمهای پرترشح و عفونی مفیدند.
در زخمهای پرترشح نباید از پمادهای آنتیبیوتیک استفاده شود. در صورتی که عفونت واضح مثل سلولیت دیده شود، درمان سیستمیک آنتیبیوتیکی لازم است.
زخمهای حاوی ترشحات غلیظ چرکی یا بودار باید عفونی تلقی شوند که در این صورت استفاده از پانسمانهای مسدودکننده ممنوع است.
زخم سیاه (Black wound)
برای درمان این زخمها باید سطح نکروتیک دبریدمان گردد و اجازهی گرانولاسیون به بافتهای زیرین داده شود.
این کار را میتوان با ایجاد محیط مرطوب و ممانعت از تبخیر مایعات زیرین زخم انجام داد.
محیط مرطوب یک واسطهی مناسب بیولوژیک است و بهعلاوه کمک میکند که دلمهی (Crust) سیاهرنگ بهتدریج از سطح زیرین جدا و بستر مناسبی برای ترمیم ایجاد شود.
یکی از راههای رسیدن به این هدف استفاده از پمادهاست. لایهی چرب پماد با جلوگیری از تبخیر مایعات از درون زخم سبب اشباع بافت از آب میشود و بهدنبال آن دلمه آرام آرام کنده و جدا میگردد.
پانسمانهای هیدروژل خاصیت آبدهی دارند که به این عمل کمک میکنند.
یک راه دیگر خیساندن مستقیم زخم درون آب است ولی گاهی این عمل باعث ماسیدگی بافت سالم اطراف زخم میشود که بهخصوص در دیابتیها میتواند خطرناک باشد.
راه دیگر استفاده از پانسمانهای خیس به مرطوب است.
در این روش از چند لایه گاز خیس شده با رینگر لاکتات یا سالین بر روی زخم استفاده میشود که روی آن با یک پوشش نفوذناپذیر پوشیده شده است.
این کار را میتوان با همراهی پماد در بستر نیز انجام داد که روزانه چند بار تعویض میگردد. تکرار این عمل سبب نرم شدن و جدا شدن دلمهها و بافتهای نکروتیک میگردد.
دبریدمان شیمیایی :
یک راه دیگر استفاده از آنزیمها و اسیدهاست که به دبریدمان شیمیایی معروف است.
در این نوع دبریدمان هدفگیری محتویات خاصی از بافت نکروتیک مد نظر است مانند فیبرین، کلاژن و سایر پروتئینها.
از آنزیمهای شیمیایی در مواردی استفاده میشود که تمام سطح زخم از بافت نکروتیک پوشیده است تا بافتهای سالم تخریب نشود.
مواد آنزیمی مثل کلاژنازها، فیبرینولیزین و پروتئولیزینها میتوانند محتویات خاصی را هدف بگیرند. زخمهای نکروتیک سیاه معمولاً در سطح رویی خود حاوی پروتئین و فیبرین هستند بنابراین میتوان از آنزیمهایی مثل فیبرینولیزین و پروتئولیزینها بر سطح این زخمها استفاده کرد و پس از برداشته شدن لایهی رویی از کلاژنازها بهره برد.
برای اینکه آنزیمها بهدرون بافت نکروتیک نفوذ کنند میتوان ابتدا سطح آن را بهصورت مشبک با تیغ یا سوزن خط انداخت و اطراف زخم را با زینک اکساید پوشاند و سپس روی زخم از این آنزیمها استفاده و پانسمان کرد.
اسیدهای ملایمی بهصورت کرم تهیه میشوند که مواد نکروتیک را در خود حل میکنند و برخی از اینها در ترکیب با فرآوردههای سیلور نیز هستند
این کرم ها حاوی بنزوئیک اسید، مالیک اسید و سالیسیلیک اسید است.
این اصطلاح به روند طبیعی دبریدمان در زخم اطلاق میشود.
در حقیقت مایعات ترشحی زخم خود حاوی آنزیمهای لیتیک و همچنین ماکروفاژها، نوتروفیلها و فاکتورهای رشد هستند و پانسمانهای مرطوب این فاکتورها را درون زخم حفظ میکنند و پروسهی لیز و ترمیم بهوسیلهی این پانسمانها تسریع میگردد.
در مواردی که هدف ما عدم دخالت و اجازه برای عملکرد پدیدهی اتولیتیک باشد بهتر است زخم روزی یک بار تمیز شود تا محیط نکروزهی مرطوب از تجمع باکتریها اشباع نگردد.
زخم مختلط (Mixed wounds)
در این نوع زخمها باید قسمتهای تمیز و جوانهای را از بخش ناسالم تفکیک کنیم و در هنگام درمان آسیبی به بافتهای سالم نرسانیم.
در ابتدا باید بخش ترشحی زخمهای مختلط را درمان کرد که بیشترین احتمال عفونت را دارند. میتوان همزمان از مرطوب کردن و پمادهای آنتیبیوتیک بهره برد.
قسمتهای سیاه و نکروزه را نیز باید دبریدمان و سپس برحسب مورد از پانسمانهای مناسب استفاده کرد و در نهایت اجازهی اپیتلیالیزه شدن را به زخم داد.
این نوع دبریدمان که با تیغ اسکالپل انجام میشود میتواند بهصورت سرپایی یا در اتاق عمل صورت گیرد.
در صورتی که زخم دردناک باشد یا روی استخوان یا در مجاورت ارگانهای حیاتی قرار گرفته باشد و همچنین در مواردی که ارزیابی وسعت زخم از داخل برایمان امکانناپذیر باشد، باید دبریدمان در اتاق عمل صورت گیرد.
این نوع دبریدمان نباید در مواردی که بیمار دچار ترومبوسایتوپنی است انجام شود.
همچنین اگر بیمار داروهای ضدانعقادی مصرف میکند یا در برخی از بیماریها مثل پیودرماگانگرنوزم ، بهجت و گرانولوماتوز وگنر و سایر پدیدههایی که در آنها پاترژی وجود دارد ، یعنی بهدنبال دستکاری زخم ضایعات جدیدی ایجاد میگردد، نباید این عمل صورت گیرد.
بعد از دبریدمان یک زخم سیاه کمکم میتوان آن را به زخم قرمز تبدیل و مانند آن درمان کرد.
این زخمها مخلوطی از انواع نامبردهی قبلی هستند. جراحی : راه دیگر درمان زخمهای س یاه دبریدمان جراحی است دبریدمان اتولیتیک :در این نوع زخم سطح زخم بهوسیلهی مادهی نکروتیک سیاهرنگ و معمولاً چسبنده پوشیده شده است. این زخمها دارای ترشحات زردرنگ غلیظ یا رقیقاند که نامگذاری آنها بر اساس همین مساله صورت میگیرد.